Bioinformatika

Bioinformatika (ing. bioinformatics) — ümumi biologiya, molekulyar biologiya, kibernetika, genetika, kimya, kompüter elmləri, riyaziyyat və statistikanı birləşdirən fənlərarası sahə. Böyük miqdarda məlumatın analizini tələb edən genişmiqyaslı bioloji problemlər hesablama nöqteyi-nəzərindən bioinformatik tərəfindən həll olunur^[1]. Bioinformatika əsasən kompüter metodlarının öyrənilməsini və inkişafını əhatə edir və bioloji məlumatların əldə edilməsi, təhlili, saxlanması, təşkili və görselləşdirilməsinə yönəlib^[2].

Hesablama biologiyası termini tez-tez oxşar bir kontekstdə xatırlanır. Bu sahə sosial, davranış və bioloji sistemlərin alqoritmlərinin və riyazi modelləşdirilməsinin inkişafına yönəlmişdir. Bioinformatika hesablama biologiyasında əsasən bioloji məlumatların statistik işlənməsinə yönəlmiş bir sahə hesab olunur^[2]. Müxtəlif tərəflərdən yanaşma fərqləri: bioinformatika, bioloji problemləri həll etmək üçün hesablama sistemləri və alətlərindən istifadə etməkdə ixtisaslaşmış bioloqlardır və hesablama bioloqları bu cür hesablamalar üçün alətlər hazırlayan kompüter alimləri, riyaziyyatçılar, statistiklər və mühəndislərdir.

Bioinformatika geniş mənada elektron mikroqrafların öyrənilməsi, bioloji ədəbiyyatda açar sözlərin axtarışı və s. daxil olmaqla hər cür bioloji məlumatla işləməyi nəzərdə tutur^[3]. Bioinformatikanı məlumatlarla işləmək üçün bir sıra yanaşma və metodlar kimi qəbul etsək, texniki problemlərin növlərindən asılı olaraq^[4]:

• Məlumatla daha səmərəli işləmək üçün alqoritmlərin və proqramların hazırlanması
• Məlumatların saxlanması və ötürülməsi və ya verilənlər bazaları ilə iş

Bununla yanaşı, bioinformatik analiz metodları da xüsusi bioloji suallara cavab tapmağı əhatə edən bir çox elmi sahə ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Bu vəziyyətdə əsas istiqamətləri tədqiq olunan obyektlər əsasında ayırmaq olar:

• Sıra Bioinformatika
• İfadə təhlili
• Struktur Bioinformatika
• Hüceyrə Təşkilatını araşdırmaq
• Sistem biologiyası

Siyahıda göstərilən bölmələrin hər biri üçün öz standart məlumat növlərinizi, onların işlənməsi metodlarını, bioinformatik alqoritmləri və verilənlər bazalarını seçə bilərsiniz.

1. ↑ Can. Introduction to bioinformatics // miRNomics. Methods in Molecular Biology. Totowa, NJ: Humana Press. Editors Malik Yousef and Jens Allmer. 2014. 51–71. ISBN 978-1-62703-748-8.
2. ↑ ^{1 2} Nair. Computational biology & bioinformatics. 2 (Communications of the Computer Society of India). 2007.
3. ↑ Кунин. Суп из гвоздя (Лента.ru). 2012.
4. ↑ Гельфанд. Биоинформатика как дисциплина (Постнаука). 2015.